خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: فلاح، روستای حصار خروان درحاشیه اتوبان قزوین، تهران حدفاصل نیروگاه شهید رجایی و شهر محمدیه قرار دارد و با جمعیتی حدود ۷۰۰ نفر با داشتن دوامام زاده بزگوار بنام های احمد و محمود(ع) ازنوادگان حضرت امام موسی کاظم علی (ع) از قطب های فرهنگی و مذهبی منطقه است که از دیر باز در هنر تعزیه خوانی شاخص است که حسینیه محل اجرای تعزیه نیز در میانه این روستا واقع شده است.
به تحقیق می توان گفت تعزیه سنتی روستای حصارخروان قزوین یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین مجالس تعزیه ایران و حتی کشورهایی است که تعزیه در آنها رواج دارد و این میراث گران‌قدر امروز به همان سبک و سیاق با کمترین تغییرات محتوایی سالانه برای هزاران نفر از علاقه‌مندان هنر و فرهنگ شیعی ایران درحسینه این روستا اجرا می‌شود.
هرسال در ماه محرم مشتاقان و علاقمندان تعزیه از شهرها و استان های همجوار برای دیدن مراسم تاریخی و مذهبی تعزیه، مشتاقانه خود را به این روستا می‌رسانند تا به یاد مظلومیت سالار شهیدان در سوگ بنشینند و خاطرات آن نهضت را در اذهان تجسم کنند.
قزوین، مهد تعزیه ایران
تعزیه امروز به هنری نمایشی و آیینی در بازسازی زندگی و شهادت شخصیت‌های دینی اطلاق می‌شودو قزوین هم از مهم‌ترین و غنی‌ترین مهدهای تعزیه ایران بشمار می رود تا جایی که بسیاری از اساتید درجه یک آواز قزوین و ایران از تعزیه خوانان به نام این گستره جغرافیایی بوده‌اند و مرحوم اقبال آذر استاد مسلم آواز ایرانی و موسیقی سنتی و جناب قزوینی از دیگر اساتید آواز ازجمله این تعزیه‌خوانان محسوب می شوند.
تعزیه‌های شهرستان بوئین زهرا، تاکستان، البرز وقزوین بابرخورداری از نسخه‌هایی اصیل، تسلط تعزیه خوانان و بانیان آن بر اجرای این هنرنمایشی و آیینی متمایزتر از سایر نواحی این استان و کشور هستند.
تعزیه در قزوین از روزگاران قدیم به زبان های ترکی آذری و فارسی اجرا می‌شود چنانکه بسیاری از نسخه‌های تعزیه که به این زبان نگاشته شده‌اند از قدمت‌های چندین قرنی برخوردارند و از سویی نیز تعزیه این استان دارای برخی ویژگی‌های اختصاصی در نوع روایت مصائب کربلا، اجرای نقش‌ها و سایر مورد سبکی است.
روستای حصار خروان مهد تعزیه ایران
تعزیه روستای حصار خروان قزوین در میان تمام اجراهای تعزیه در مهد این هنر آیینی و مذهبی، موقعیت منحصربه فردی دارد تا جایی که این روستا در روزهای دهه اول محرم میزبان جمع کثیری از علاقه‌مندان این هنر آیینی و عزاداران حسینی است که از شهرها و استانهای دور و نزدیک خود را به روستای حصار رسانده‌اند.
حاج مجید تقوی یکی از بانیان تعزیه درروستای حصار خروان به خبر نگار مهر می گوید: هنر تعریه ازسال ۱۳۲۰ توسط جد ما بنام مرحوم سید حبیب اله تقوی وسپس به دست پدرمان مرحوم حاج صمد تقوی ادامه یافت ودرحال حاضر اینجانب به همراه دیگر برداران خود این سنت حسنه را در این روستا ودرمناسبت های مختلف ازجمله دهه اول ماه محرم به مدت ۱۰ روز برگزار می کنیم.
وی بیان کرد: حسینیه مرحوم حاج صمد تقوی هرساله به مناسبت های مختلف مذهبی شاهد اجرای ۲۱ موضوع تعزیه با حضور شبیه خوانان معتبر و سرشناش کشور است که شاخص ترین آنها اجرای تعزیه حضرت ابوالفضل(ع) در روز تاسوعا و همچنین تعزیه حضرت امام حسین(ع) درروز عاشوراست که باحضور چشمگیر اهالی روستا و مردم قزوین و استان های همجوار بخصوص تهران و البرز برگزار می شود که امسال از استانهای اصفهان و شیراز هم میهمان داشتیم.
سید مجید تقوی بانی اجرای تعزیه روستای حصار خروان تصریح کرد: با توجه به اینکه مسئول برگزاری مراسم تعزیه دراین روستا بخصوص حسینه مرحوم حاج صمد تقوی هستیم به دلیل استقبال علاقه مندان وعاشقان اهل بیت به هنر تعزیه درروزهای تاسوعا وعاشورا با مشکل کمبود فضا مواجهیم که درصدد توسعه محل برگزاری هستیم تا هم نقش خوانان به راحتی بتوانند ایفای نقش کنند و هم تماشاگران به شکل مطلوبی از این فرصت بهره معنوی لازم را ببرند.
سید علی موسوی از تعزیه خوانان در مورد اجرای تعزیه به خبرنگار مهر می گوید: مدت ۲۲ سال است که لباس تعزیه به تن دارم و نقش های زیادی اجرا کرده ام و در حال حاضر ساکن روستای رحمت آباد استان قزوین هستم.
وی خاطرنشان کرد: تاکنون نقش های زیادی در تعزیه اجرا کرده ام که شاخص ترین آنها نقش حضرت عباس (ع) وامام حسین (ع) است.
سید رضا تقوی دیگر هنرمند و شبیه خوان تعزیه به خبرنگارمهر اظهارداشت: ۲۸ سال است کار تعزیه می کنم و ساکن تهران و اهل تفرشم که مدت ۲۶ سال آن را درحسینه خونجان خوانسار به سرپرستی آیت الله خاتمی در نقش های مخالف خوان از جمله شمر، یزید، ابن زیاد، ابن سعد، حرمله و اشعث ایفای نقش کرده ام.
وی یادآورشد: تعزیه در زندگی انسان بسیار تاثیرگزار است و محبت و مودت اهل بیت را در دلها بیشتر می کند زیرا شما وقتی اطاعت پذیری حضرت علی اکبر از پدر و همچنین وفاداری حضرت عباس به برادر و درس صبوری و شجاعت حضرت زینب را در صحنه می بینید تاثیر می پذیرید و الگوسازی می شود.
تقوی درخصوص آموزش هنر تعزیه هم گفت: خوشبختانه مدتی است به همت مجمع طاها خوانسار به سرپرستی حاج اسماعیل خاتمی و با همکاری عباس مرادی کلاس های موسیقی، مخالف خوانی، بچه خوانی و شهادت خوانی را دایر کرده ایم و آموزش داده می شود.
امینی نقش مخالف خوان در خصوص اجرای تعزیه در روستای حصار خروان هم بیان کرد: در انتخاب ما نقشی نداریم ارباب امام حسین هستند که تصمیم می گیرند و من افتخار این را پیدا کرده ام در روستایی که از دیر بازشاهد اجرای تعزیه توسط تعزیه خوان های مطرح کشوری است و مردم آن به آن عشق می ورزند ایفای نقش کنم.
سید محسن هاشمی شبیه خوان شهادت هم توضیح می دهد: ازدوران کودکی این افتخار نصیبم شد درکسوت شبیه خوان خدمت کنم و با حدود ۴۴ سال سن افتخار دارم که ۳۵ سال آن را در نوکری امام حسین (ع) درنقش شبیه خوانی گذرانده ام.
وی گفت: تعزیه فلسفه ای است که زایده فکر واندیشه تاب ایرانی است و اجرای آن درمعرفی و شناساندن اهل بیت و اهداف قیام کربلا در جامعه نقش بسزایی دارد.
سید محسن هاشمی اظهارداشت: اعتماد و ایمان مردم به یک هنرمند تعزیه خوان باعث شده وظیفه ما سخت تر شود و در جواب اعتماد آنها لازم است شان ذاکری و شبیه خوانی را حفظ کنیم.
حصار خروان مهد تربیت و صادرکننده فرهنگ تعزیه به ایران
هرچند به طور دقیق معلوم نیست که اجرای تعزیه از چه زمانی در روستای حصار آغازشده اما بر اساس روایت‌های شفاهی پیش کسوتان روستا، می توان گفت پیشینه هنر تعزیه در حصار خروان به حداقل ۵ قرن پیش می رسد، زمانی که روستای حصار در جوار و هماهنگ با پایتخت قلمرو وسیع حکومت صفوی یعنی شهر قزوین یکی از شکوهمندترین دوره‌های هنر و تمدن اسلامی را تجربه می‌کرد. بر همین اساس حصار نیز از میان هنرهای اسلامی که در پایتخت صفویه شکوفا می‌شد میراث دار هنر نمایش شیعه یعنی تعزیه یا شبیه‌خوانی شد.
از عصر صفویه تاکنون روستای حصار همواره مهد پرورش بهترین تعزیه خوانان ایران بوده به گونه‌ای که عصری و دوره‌ای نیست که طی آن استادی از اساتید مسلم تعزیه‌خوانی از این روستا و یا مناطق همجوار آن‌که بیش از هرجایی متأثر از حصار بوده‌اند برنخواسته باشد.
در این میان نوع ساخت حسینیه‌ای که محل اجرای این تعزیه است مشابهت زیادی به تکیه دولت تهران در زمان قاجار دارد چنانکه می‌توان با تعبیه میدان گاه، سکوهای حضار، ساخت طبقه بالای سراسر که مخصوص خانم‌ها بوده است و سایر المان‌هایی ازاین‌دست این حسینیه را با تشابه خیره‌کننده به تکیه دولت نوعی مکان تخصصی اجرای تعزیه در کشور قلمداد کرد.
روستای حصار علاوه بر برپایی یکی از باشکوه‌ترین مجالس تعزیه، باتربیت تعزیه‌خوان‌های مسلط بر آواز، نسخه و اجرا یکی از مراکز صدور فرهنگ تعزیه به اقصی نقاط ایران بوده است به‌گونه‌ای که بسیاری از تعزیه‌خوان‌های حصاری بعدها خود بانیان تعزیه در دیگر نقاط کشور به‌ویژه قزوین، تهران، کرج و اراک شدند.
تعزیه‌خوان‌های حصار از بهترین‌های کشور هستند
رمضان علی تقی زاده امام‌خوان تعزیه حصار در مورد خصوصیات تعزیه حصار به خبرنگار مهر می‌گوید: قدمت و اصالت تعزیه حصار یکی از بارزترین ویژگی‌های این مراسم آیینی در این مکان است. وی ادامه می‌دهد:یکی دیگر از ویژگی‌های ممتاز تعزیه حصار مکان اجرای تعزیه است که از دهه‌های پیش مخصوص اجرای این هنرنمایشی، آیینی و متناسب با نیازها و از آن مهم‌تر مفاهیم آن طراحی و ساخته‌شده است.
تقی زاده همچنین در رابطه با بانیان این مراسم می‌گوید: یکی دیگر از ویژگی‌های تعزیه حصار در این است که این مراسم بانی مشخصی دارد و موجب شده مراسم از نظم و ترتیب مثال‌زدنی برخوردار باشد.
امام‌خوان تعزیه حصار در رابطه باکیفیت فنی بازیگران این نمایش آیینی و هنری اظهار می‌دارد: غالب تعزیه‌خوان‌هایی که در این مجلس حضور دارند از بهترین تعزیه‌خوان‌های کشور هستند و تسلط کاملی بر اجرای خود در ابعاد مختلف موسیقایی و حرکات بدنی دارند.
تعزیه حصار پس از تعزیه خوانسار دومین تعزیه مطرح کشور
علاءالدین قاسمی از بنام‌ترین تعزیه‌خوانان کشور و دیگر امام‌خوان تعزیه حصار نیز در رابطه با ویژگی‌های اختصاصی تعزیه این مکان به خبرنگار مهر می‌گوید: این تعزیه طی سالیان متمادی برگزاری و ریشه دوانیدن فرهنگ تعزیه در میان مردم به یکی از کانون‌های اصلی تعزیه ایران تبدیل‌شده است.
وی افزود: تعزیه حصار پس از تعزیه خوانسار که بزرگ‌ترین کانون تعزیه ایران است دومین تعزیه بزرگ و مطرح ایران محسوب می‌شود.
قاسمی با اشاره به نقش این روستا در احیای فرهنگ تعزیه گفت: اگر شراط و امکانات لازم مهیا شود روستای حصار خروان می تواند مرکز و پایگاه تعزیه در ایران و حتی منطقه باشد و سایر نقاط نیز از آنالگو بگیرند و تعزیه را به سبک قزوین زیبا و اصیل اجرا کنند.
سید ابراهیم ابوترابی از تعزیه خوانان پیشکسوتان استان قزوین معتقد است که مسئولان قزوین آن‌گونه که باید و شاید به تعزیه استان به‌ویژه در دو منطقه حصار و ارداق توجه ندارند و می گوید: شکوه و عظمت تعزیه حصار و یا تعزیه ارداق مدیون بانیان آن یعنی خاندان سادات تقوی و مردم حصار شکل‌گرفته و بانظم و زیبایی هر چه تمام‌تر اداره می‌شود.
وی افزود: تعزیه قزوین در واقع جامع چندین هنر و چندین مهارت ازجمله تسلط کامل بر تعداد زیادی از گوشه‌ها و دستگاه‌های آوازی ایران، بازیگری بسیار دشوار تئاتری و آیینی، طراحی صحنه و لباس و البته روانشناسی مخاطب است.
هنر آیینی تعزیه نیازمند حمایت جدی مسئولان
از آنجا که عرضه این هنر به مردم نیز هزینه سنگین و انرژی بسیاری لازم دارد از مسئولان فرهنگی انتظار می رود حمایت از هنرهای سنتی و آیینی قزوین را نیز در پوشش حمایت‌های هنری خود قراردهند.
بدیهی است با هنر تعزیه می توان براحتی بخشی از واقع کربلا را با حس و حالی معنوی به گروههای مختلف جامعه منتقل کرد و حزن و اندوهی واقعی را رقم زد، بدون شک حمایت از تعزیه و آموزش علاقمندان جوان، کمک به تامین ابزار و یراق مورد نیاز و تامین فضایی مناسب برای شهروندان و تماشاگران در مناطق مختلف استان و نیز پوشش مناسب رسانه ای در صدا و سیما و رسانه های مکتوب و مجازی استانی می تواند در حفظ و احیاء این هنر آیینی موثر باشد.
