سیستم اعتبار اجتماعی چین یک سیستم رتبه‌بندی گسترده است که با نظارت رفتارهای مردم، آنها را بر حسب «اعتبار اجتماعی» رتبه‌بندی می‌کند. در ادامه نگاهی به تنبیهات و پاداش‌های در نظر گرفته شده در این طرح خواهیم داشت.
سیستم اعتبار اجتماعی (social credit system) نخستین بار در سال 2014 و مطابق با یک سند دولتی، با هدف تقویت این ایده که «حفظ اعتماد، شکوهمند بوده و شکست آن شرم‌آور است،» معرفی شده است.
اگرچه این برنامه قرار است از سال 2020 به صورت کامل عملیاتی شود، ولی پیش‌تر شاهد آزمایش آن برای میلیون‌ها نفر از مردم هستیم. همچنین این طرح الزامی است.
هم‌اکنون این سیستم به صورت تدریجی در حال اجراست و امتیاز برخی افراد از طریق شورای شهرها اعمال میشود، در حالی که امتیاز سایرین از طریق پلتفرم‌های فناوری خصوصی که اطلاعات شخصی را نگه می‌دارند، منظور میشود.
همانند امتیازهای اعتبار خصوصی، امتیاز اجتماعی هر شخص می‌تواند بر اساس رفتارش، بالا یا پایین رود. روش اصلی دولت برای این طرح یک راز است، ولی به عنوان نمونه‌ای از تخلفات می‌توان رانندگی بد، کشیدن سیگار در مکان‌های ممنوع، خرید بیش از حد بازی‌های ویدیویی و پخش کردن اخبار دروغ در اینترنت را مثال زد.
راه‌های تنبیه شهروندان در سیستم اعتبار اجتماعی چین
1. ممنوع شدن استفاده از هواپیما یا قطار
یک ایستگاه راه آهن در هانگژو، فوریه 2016
پیش از این، دولت چین با محدود کردن سفرهای برخی شهروندان در حال تنبیه آنها است.
مطابق با گزارش “Channel News Asia” در ماه مارس و به نقل از آمارهای رسمی، نه میلیون نفر از مردم با امتیاز پایین از خرید بلیط برای پروازهای داخلی منع شده‌اند.
این مورد شامل استفاده از امکانات لوکس نیز میشود و مطابق با اطلاعات موجود، سه میلیون نفر از مردم اجازه خرید بلیط قطارهای کلاس تجاری را ندارند.
این سیستم، مسافران بد را نیز به صورت جداگانه تنبیه می‌کند. بدرفتاری‌های بالقوه شامل مواردی همچون سوار شدن بدون بلیط، تاخیر و درنگ هنگام عبور از گیت‌ها یا مصرف سیگار در مکان‌های ممنوع میشود.
2. کاهش سرعت اینترنت
این مورد مطابق با گفته‌های “Rachel Botsman” است، نویسنده‌ای که سال گذشته بخشی از کتاب خود را در وب‌سایت “Wired” منتشر کرد. هرچند، مکانیسم دقیق آن هنوز مشخص نشده است.
همچنین بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط “Foreign Policy”، سیستم‌های اعتباری همانند ردیاب‌های اعتبار مالی، بر پرداخت به موقع قبوض هم نظارت می‌کند؛ با این تفاوت که این سیستم ارائه‌کننده یک جنبه اخلاقی نیز هست.
از دیگر موارد منفی در این سیستم می‌توان به انجام بیش از حد بازی‌های ویدیویی، هدر دادن پول در خریدهای فریبنده و ارسال پست‌های زیاد در شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد. پخش اخبار جعلی، خصوصا در رابطه با حملات تروریستی یا امنیت فرودگاه‌ها، از جرایم قابل مجازات هستند.
3. ممنوع کردن شما (یا کودکان‌تان!) از بهترین مدارس
دانش‌آموزان مشغول خواندن سرود ملی در مراسم بالا بردن پرچم در یکی از مدارس شانگهای، 27 سپتامبر 2017
مطابق با گزارش “Beijing News”، هفده نفر از افرادی که سال گذشته از انجام خدمت سربازی امتناع کردند، از ثبت نام در مقاطع تحصیلی بالاتر، درخواست برای دبیرستان یا ادامه تحصیلات منع شدند.
“Botsman” می‌گوید شهروندان با اعتبار اجتماعی پایین نمی‌توانند فرزندان خود را در مدارس خصوصی با شهریه بالا ثبت نام کنند. هنوز مشخص نیست که این سیاست خاص تا به امروز عملی شده است یا نه.
4. عدم دریافت بهترین شغل‌ها
تالار بزرگ خلق، یکی از بزرگ‌ترین ساختمان‌های دولتی در شهر پکن
اشخاص حقیقی که سابقه «از بین رفتن اعتماد» را دارند، قادر به دریافت منسب‌های مدیریتی در شرکتهای دولتی و بانک‌های بزرگ نخواهند بود.
به گزارش “Botsman”، برخی جرایم همچون تقلب و اختلاس، تاثیری بزرگ بر امتیاز مردم در سیستم اعتبار اجتماعی چین خواهد داشت.
5. بیرون نگه داشتن شما از بهترین هتل‌ها
هتل پنج ستاره پکن که به دولت چین تعلق دارد
افرادی که از انجام خدمت وظیفه سر باز زدند، از برخی هتل‌ها و تعطیلات نیز محروم شده‌اند.
البته دولت چین، اینجا برخی پاداش‌ها را نیز در کنار تنبیه‌ها برای مردم در نظر گرفته است. “Botsman” می‌گوید افراد با امتیاز خوب می‌توانند درخواست‌های خود برای سفر به مکان‌هایی همچون اروپا را سرعت بخشند.
سال 2015، خانمی ناشناس به “BBC” گفته بود که به خاطر امتیاز خوب خود، موفق به رزرو هتل بدون پرداخت بیعانه شده است.
6. نامگذاری به عنوان یک شهروند بد به صورت عمومی
شی جین پینگ، رییس جمهور چین، دسامبر 2017
یکی از اعلان‌های دولتی در سال 2016، کمپانی‌های مختلف را برای استفاده از لیست‌های سیاه پیش از استخدام مردم و یا بستن قرارداد با آنها تشویق می‌کرد.
هرچند، پیش‌تر به مردم از طریق دادگاه‌ها برای قرارگیری در این لیست اطلاع داده میشود و آنها اجازه دارند ظرف 10 روز از دریافت اعلان، نسبت به تجدید نظر در رابطه با آن درخواست کنند.
هنوز مشخص نیست که استفاده از این لیست چه زمانی اجرایی میشود. اما تصویر متحرک ضمیمه‌شده، از وجود یک لیست از افراد مختلف و اطلاعات آنها خبر می‌دهد:
مطابق با گزارش “Human Rights Watch”، سال 2015 یک وکیل با نام “Li Xiaolin” متوجه ممنوعیت خرید بلیط هواپیما شده بود، در حالی که در یک سفر کاری قرار داشت. علاوه بر این، او قادر به درخواست کارت اعتباری نیز نبود.
لیستی برای افراد خوب در سیستم اعتبار اجتماعی چین
یک ایستگاه اشتراک دوچرخه در چین
سیستم اعتبار اجتماعی چین شامل لیستی برای مردم خوب نیز میشود. این دسته از افراد می‌توانند برای پرداخت قبوض انرژی از تخفیف برخوردار شوند، چیزهای مختلف را بدون پرداخت ودیعه اجاره کنند و نرخ بهره بهتری را در بانک‌ها دریافت کنند. این امکانات پیش‌تر از طریق شورای شهر در اختیار مردم رانگ چنگ قرار گرفته است.
تقاطعی در گواندونگ
جدای از ماهیتی که سیستم اعتبار اجتماعی چین دارد، برخی مردم معتقدند که در حال تبدیل شدن به افرادی بهتر هستند.
یک کارآفرین 32 ساله با نام “Chen” که فقط اسم خود را اعلام کرده است، این‌گونه به “Foreign Policy” می‌گوید:
من احساس می‌کنم که طی شش ماه گذشته، رفتار مردم بهتر و بهتر شده است.
به عنوان مثال، هنگامی که ما رانندگی می‌کنیم، همیشه پیش از خطوط عابر پیاده می‌ایستیم. اگر شما توقف نکنید، امتیاز خود را از دست خواهید داد.
در ابتدا ما در مورد از دست دادن امتیاز نگران بودیم، ولی حالا به آن عادت کرده‌ایم.
